بررسی میزان آزادی عمل و مشارکت دانش‌آموزان در محتوای کتب درسی

دوره 6، شماره 67، دی 1402، صفحات 17 - 27

نویسندگان : ثریا مشیرپناهی * و طیبه کیخا و سمیه زکی زاده و سمیه فرهادیان

چکیده :
هدف پژوهش حاضر بررسی میزان آزادی عمل و مشارکت دانش‌آموزان در محتوای کتب درسی بود. پژوهش حاضر از نظر روش در حیطه پژوهش‌های تحلیل محتوا قرار می‌گیرد. ماهیت مسئله ایجاب می‌کرد که برای گردآوری داده‌ها به بررسی و تحلیل کتب درسی بپردازیم که در این زمینه به کتب درسی ابتدایی مراجعه نمودیم. جامعه پژوهش حاضر شامل تمامی کتب درسی ابتدایی بود که با روش نمونه‌گیری هدفمند و با توجه به نظر متخصصان برنامه درسی کتب درسی فارسی و تعلیمات اجتماعی پایه اول تا ششم به عنوان نمونه انتخاب شدند. واحد تحلیل شامل درس‌ها، فعالیت‌ها، تمرین‌ها، کاربرگ‌ها، پژوهش‌ها و پرسش و پاسخ‌های کتب درسی مذکور بود. در واحد ثبت؛ پس از مطالعه هر تمرین، فعالیت، درس یا صفحه، مفاهیم مربوط به پژوهش اسخراج و جایگاه آن در پیوستار تحلیل محتوا مشخص می‌شد. نتایج حاصل از تحلیل محتوا نشان داد که در تمامی کتاب‌های فارسی و تعلیمات اجتماعی، اغلب محتوای ارائه شده کاملاً دیکته شده است و عملاً دانش‌آموزان اختیار و مشارکتی در آن ندارند. و محتوای کاملاً در اختیار دانش‌آموز دارای کمترین اهمیت و فراوانی است. بنابراین اگر نظام آموزشی ما به دنبال دانش‌آموزانی خلاق، سازنده و تلاشگر است باید بر اساس نظر سازنده‌گرایی در پی دادن اختیار و آزادی بیشتر به دانش‌آموزان در محتوای کتب درسی باشد زیرا محتوای درسی یکسان، عدم توجه به تفاوت‌های فردی دانش‌آموزان و توجه به هوش عمومی و عدم توجه به هوش اختصاصی، نتیجه ای جز دانش آموزان سرافکنده و خسته نخواهد داشت.

کلمات کلیدی :
آزادی عمل، مشارکت، محتوای کتب درسی